Historia Poręby Małej

Początki osadnictwa okolic Nowego Sącza przypadają na wiek XIII. W tym czasie zaczęła się kształtować strefa podmiejska średniowiecznego miasta Sandecz.
W 1257 roku książę krakowski Bolesław Wstydliwy nadał ziemię sądecką swojej żonie Kindze – późniejszej założycielce Klasztoru Klarysek w Starym Sączu. Przy fundacji klasztoru zarejestrowano 28 miejscowości, które miały stanowić podstawowe uposażenie Kingi. Wśród tych miejscowości znalazła się wieś rycerska Poręba Mała położona w południowym sąsiedztwie Nowego Sącza między Dunajcem a Kamienicą.

Nazwa Poręba Mała w etymologii zaliczona jest do nazw określających kulturę rolną i oznacza obszar leśny, na którym zostały wycięte drzewa. Nazwa ta nie powstała bez powodu; południowo – wschodnie obszary strefy podmiejskiej, na których powstała Poręba, były gęsto zalesione i aby mogły na ich terenie powstać pierwsze osady, część lasów musiała zostać wycięta.

Spośród innych wsi leżących na tych obszarach, Poręba Mała powstała najpóźniej. Została założona prawdopodobnie przed 1400 rokiem, gdyż dopiero na początku XV w. przeorano jej granice. Najstarsze zapiski mówiące o Porębie Małej pochodzą z dwóch, terytorialnie odległych od siebie źródeł. Pierwsze z nich pochodzi z sanockiego sądu ziemskiego i nosi datę 14 kwietnia 1434 r. Drugim źródłem są zapiski w księgach parafialnych parafii Żeleźnikowa Wielka, do której Poręba należała.

Pierwszy krok w kierunku objęcia w posiadanie Poręby uczynił w 1431r. pochodzący z Zawady Mikołaj Omelto herbu Stary Koń – zamożny sędzia ziemi sądeckiej, który kupił od rycerza Wierzbięty Piekarskiego dwa łany tej wsi.
W roku 1462 włości Omeltów w wyniku spadku zostały podzielone między
braci – rycerzy Mikołaja, Jana i Piotra Zawadzkich. Porębę Małą przejął Piotr.

Z dalszymi informacjami o Porębie spotykamy się dopiero w źródłach historycznych pochodzących z 1799 r. Przeprowadzono wtedy spis ludności, który wykazał, że na tutejszym terenie zamieszkiwali osadnicy niemieccy. Ludność niemiecka skupiona była wtedy również w wielu innych koloniach leżących
w samym Nowym Sączu i w jego okolicach. Kolonie te były efektem akcji kolonizacyjnej prowadzonej przez władze austriackie po I rozbiorze Polski. Przez cały wiek XIX i początek XX potomkowie kolonistów na tych terenach ulegali prawie całkowitej polonizacji.

Powoli zbliżamy się do początków XX wieku – czasów naszych pradziadków
i dziadków, kiedy to pojawiają się pierwsze informacje o powstaniu we wsi szkoły. Pierwsze udokumentowane źródła dotyczące jej powołania noszą datę
1 maja 1915r.

Poręba Mała przeżywała różne koleje losu, ale w poprzednim stuleciu były one najdramatyczniejsze. I, a zwłaszcza II wojna światowa dała się we znaki tutejszym mieszkańcom. 01.09.1939 r. w szkole obowiązkowo została wprowadzona nauka języka niemieckiego. Niemiecki okupant zabronił uczyć geografii i historii. Nauka odbywała się nieregularnie z powodu mrozów dochodzących do – 40`C. Dzieci masowo chorowały na koklusz i czerwonkę.
W czasie działań wojennych klasy zostały przekształcone w składy zboża. Na polecenie władz dzieci zbierały i suszyły zioła lecznicze, które oddawano do składnicy w Nowym Sączu. Rok 1945 był dla Poręby jeszcze gorszą udręką. Powracające do ZSRR oddziały Armii Czerwonej dokonywały rekwizycji paszy dla koni i pędzonego bydła. Zdemoralizowani czerwonoarmiści dopuszczali się wielu kradzieży i innych aktów bandytyzmu. Tak właśnie 7 sierpnia 1945 r. trzech Rosjan dokonało napadu rabunkowego na dom rodziny Mizgałów, w czasie którego zabili Karolinę Mizgałę i trójkę jej dzieci. W tym czasie rozpoczął się także masowy odwrót wojsk niemieckich, które cofały się przed napierającymi na nie wojskami sowieckimi. Uciekający hitlerowcy prawie całkowicie zdemolowali szkołę.

W Porębie Małej nie brakowało odważnych ludzi, którzy postanowili walczyć
z okupantem w obronie niepodległej ojczyzny. W latach 1940-1942 we wszystkich podsądeckich wsiach powstały tzw. „gajówki”, które prowadziły działalność propagandową. W rejonie Myślca, Żeleźnikowej i Poręby Małej działały ogniwa „Chłostry”, a później Batalionów Chłopskich. W jednostkach tych walczyli między innymi pochodzący z Poręby bracia Chebdowie.

Poręba Mała należała do parafii w Żeleźnikowej Wielkiej, która powstała jako wieś rycerska przed 1320 rokiem. Stan przynależności całej Poręby Małej do parafii żeleźnikowskiej trwał nieprzerwanie do roku 1958, czyli 527 lat. Dekretem z 22 stycznia 1951r. biskup Stepa utworzył w Zawadzie samodzielną parafię, do której siedem lat później przydzielił Jamnicę, Nawojową i sąsiadującą z Zawadą Porębę Małą.

Poręba jako wieś przestała istnieć na przełomie czerwca i lipca 1975 roku. Wtedy to, licząc 544 lata, została jedną z dzielnic należących do miejskiej jednostki południowej „D”. W ramach zmiany granic miasta w 1978 roku wybudowano na jej terenie istniejący do dziś dwupiętrowy budynek Szkoły Podstawowej nr 17, od 1998 roku noszącej imię Kurierów Sądeckich.

Do ważnych wydarzeń współczesnych Poręby Małej zaliczyć należy wybudowanie w pobliżu szkoły kaplicy pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, którą uroczyście poświęcono 29 października 1995 roku. Od tego czasu stała się ona również kaplicą szkolną. Jest ona jedynym obiektem sakralnym w Porębie Małej.